İŞ HUKUKUNDA İBRANAME

Öncelikle ibra TBK'da sayılan borcu sona erdiren sebeplerden biri olarak sayılmıştır. Öyle ki bu sözleşmenin meydana gelmesi ile her iki taraf için de mevcut borç sona erer.

Bunun iş hukukuna yansıması ise gayet tabi mümkündür zira iş sözleşmeleri de netice itibariyle bir tarafın bağlı bir biçimde iş görme borcunu diğer tarafın ise bunun karşılığında bir ücret ödemeyi borçlandıran bir sözleşme türüdür. 

Bu sözleşme borçlu borcunu ifa etmeden meydana gelir zira borçlu borcunu ifa ettikten sonra ortada devam eden bir sözleşme olmadığı için tarafların borçlarından feragat etmesi hukuk düzeninde bir sonuç doğurmaz.

Bununla beraber alacaklı da alacağından vazgeçmektedir.

TBK m. 132 her ne kadar adi borç ilişkilerinde ibra için bir şekil şartı öngörmemişse de iş hukuku düzleminde iş görme borcunu düzenleyen TBK'nın ilgili hükümleri arasında m. 420 uyarınca yazılı biçimde yapılması zorunludur.

İki taraflı biçimde yapılır

Borcun asıllarıyla beraber tüm fer'ilerini de ortadan kaldırır. 

Alacaklının fiil ve tasarruf ehliyetinin var olması şarttır.

Kazandırıcı bir işlemdir.

Mevcut olmayan veya ileride yapılması muhtemel olan sözleşmeler için borcu ortadan kaldırmaz, zira hukuk genel ilkeleri uyarınca ''DOĞMAMIŞ BİR HAKTAN FERAGAT EDİLEMEZ''

İkale ile karıştırmamak gerekir zira ikale anlaşması ile sadece borç ilişkisi sona erer ancak ibrada borcun tüm asli ve fer'i unsurları sona erer, yine bununla beraber ikale anlaşması ile taraflar daha önce vermiş veya yapmış oldukları edimleri geri isteyebilirken ibra bu manada daha geniş yorumlanır ve tarafların almış olduklarını iadeleri gerekmez.

Özellikle arabuluculuk sözleşmelerinde oldukça sık biçimde karşılaşılır.

TBK m. 420 uyarınca iş hukukunda ibra ancak yazılı olarak, ibradan sonra 1 ay geçmesiyle alacağın miktar ve türünün belirlenmesi ve banka aracılığıyla ödenmesi şarttır. 

MADDE 420- Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.

İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır.

Bu durumda geçerli bir ibraname için;

1- Taraflar arasında iş ilişkisinden doğan bir alacak olmalıdır

2- Tarafların ibraname konusunda irade birliği olmalı ve her iki taraf da fiil ehliyetine sahip olmalıdır

3- Yazılı biçimde yapılması zorunludur

4- İş sözleşmesi sona erdikten 1 ay sonra yapılmış olması zorunludur

5- Miktarın, türünün belirli olması ve banka aracılığıyla ödenmesi şarttır

6- Geleceğe yönelik alacaklar için ibra sözleşmesi yapılamaz

7- İşçinin iradesinin sakatlandığı durumlarda ibra sözleşmesi geçersizdir ( TBK m. 28, 30, 31 Yanılma ve aşırı yararlanma hallerine işçi yanıldığını 1 yıl içinde ispat etmekle yükümlüdür) 

İbraname (geçerliliği veya geçersizliği) temyiz aşamasında dahi ileri sürülebilir.

''İhtiyari'' arabuluculukta yapılan anlaşmada TBK m. 420 hükümleri uygulanmaz. (Bkz. Y. 9. HD 07.02.2022 Tarihli karar)

İşçinin ibraname imzalamış olması işe iade davası açmasına engel değildir.